Kapitał zakładowy – definicja

By przedstawić funkcje kapitału zakładowego, należy najpierw ustalić, czym on w ogóle jest. Jednak k.s.h. nie zawiera jego definicji. W doktrynie przyjęto, iż kapitał zakładowy to pieniężnie wyrażona wartość początkowego majątku spółki, na którą składa się suma oznaczonych w umowie założycielskiej wartości wkładów, jakie poszczególni wspólnicy – założyciele zobowiązani są wnieść do spółki.  Dzieli się on na udziały obejmowane przez wspólników, z którymi są związane określone prawa i obowiązki w spółce.

Spółka czy oddział – jak wybrać odpowiednią formę działalności gospodarczej

Warto zaznaczyć, że mimo iż podstawą oznaczenia wielkości kapitału zakładowego są uprawnienia i przedmioty majątkowe wnoszone przez wspólników, to jednak kapitału zakładowego nie można z utożsamiać z poszczególnymi prawami i przedmiotami tworzącymi majątek spółki. Jest to spowodowane tym, iż kapitał zakładowy wyraża jedynie sumę ich pieniężnej wartości. Prawa i przedmioty majątkowe wniesione do spółki jako wkłady mogą zostać zastąpione innymi, a wielkość kapitału zakładowego nie ulegnie z tego powodu zmianie.

Przykład: Wspólnicy A i B postanowili w umowie spółki, że na pokrycie kapitału zakładowego w wysokości 120 000 zł wnoszą następujące wkłady: wspólnik A – określony sprzęt produkcyjny o wartości 60 000 zł, wspólnik B – wyposażenie magazynu i biura o wartości 60 000 zł. Zatem w początkowym bilansie spółki po stronie pasywów znalazłaby się kwota kapitału zakładowego, tj. 120 000 zł, którą po stronie aktywów równoważyłyby wkłady – wartość sprzętu produkcyjnego oraz wyposażenia magazynu i biura. W toku działalności spółki maszyny te mogą zostać sprzedane, a wyposażenie zmienione. Zmianie ulegną aktywa – będą to już inne przedmioty majątkowe niż pierwotne wkłady, jednak wielkość kapitału zakładowego pozostanie w niezmienionej wysokości.

Funkcje kapitału zakładowego

Jak już wspomnieliśmy na początku, zebrany przez spółkę kapitał pełni trzy niezwykle ważne funkcje – prawną, gospodarczą oraz gwarancyjną, stwarzając tym samym podstawy działalności i organizacji spółki. Poniżej charakteryzujemy każdą ze wspomnianych funkcji.

• Funkcja prawna

Polega ona na wyznaczeniu pozycji wspólników w spółce z o.o. Każdy z nich dysponuje określoną liczbą udziałów, na które podzielony jest kapitał zakładowy. Ich liczba, w odniesieniu do kwoty kapitału i wartości udziałów przypadających pozostałym wspólnikom, określa znaczenie danego wspólnika w spółce.

Prawa i obowiązki korporacyjne udziałowców w spółce z o.o.

Przede wszystkim wyznacza ona możliwości oddziaływania na decyzje spółki poprzez związaną z udziałami liczbę głosów przy podejmowaniu uchwał przez zgromadzenie wspólników. Z reguły jest także podstawą do określenia udziału w zysku oraz w kwocie pozostałej po likwidacji spółki.

• Funkcja gospodarcza

Kapitał zakładowy wyraża początkowy potencjał gospodarczy spółki, gdyż  odzwierciedla wartość jej pierwotnego majątku, który pozwala na rozpoczęcie przez spółkę planowanej działalności.

• Funkcja gwarancyjna

Kapitał zakładowy stanowi także zabezpieczenie interesów potencjalnych wierzycieli spółki. Po stronie aktywów spółki powinny zawsze znajdować się wartości i prawa odpowiadające wielkości kapitału zakładowego. Dla wierzycieli jest to gwarancja, iż spółka dysponuje określonym, stałym majątkiem minimalnym, który – w razie potrzeby – może zostać przeznaczony na zaspokojenie ich roszczeń finansowych.

Wielkość kapitału zakładowego

Art 154 k.s.h. przewiduje, iż kapitał zakładowy spółki z o.o. powinien wynosić minimum 5 000 zł, przy czym wartość nominalna jednego udziału nie może być niższa niż 50 zł. Ta regulacja ma zagwarantować, że kapitał zakładowy będzie stanowić realną wartość w majątku spółki i spełni swoje funkcje.

Odpowiedzialność za zobowiązania

Podstawową cechą odróżniającą spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością od oddziału jest forma prawna. Oddział jest wyodrębnioną i samodzielną organizacyjnie częścią działalności gospodarczej prowadzonej przez przedsiębiorcę poza jego siedzibą. W związku z tym oddział nie posiada ani zdolności prawnej, ani zdolności do czynności prawnych – działa wyłącznie w ramach przedsiębiorstwa głównego, a wszelkie prawa i obowiązki nabywane w związku z prowadzoną w ramach oddziału działalnością gospodarczą stają się prawami i obowiązkami przedsiębiorcy głównego.

Na zwykły podpis elektroniczny w S24 spółki już nie założysz!

Konsekwencją braku osobowości prawnej oddziału jest brak odpowiedzialności za prowadzoną przez niego działalność. W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością natomiast całą odpowiedzialność ponosi spółka. Jeżeli przedsiębiorca (dotyczy to przedsiębiorców zagranicznych) zamierza ograniczyć odpowiedzialność do majątku w ramach jednego podmiotu (lub państwa), to decyduje się na założenie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

Termin rozpoczęcia działalności gospodarczej

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może rozpocząć prowadzenie działalności gospodarczej już po zawarciu umowy spółki, a przed zarejestrowaniem w Krajowym Rejestrze Sądowym jako spółka w organizacji. Przedsiębiorca może rozpocząć działalność w ramach oddziału, ale  dopiero po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym.

Różnice w nazwie

Nazwa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością może być obrana dowolnie, zaś nazwa oddziału musi być tożsama z firmą przedsiębiorcy. Obowiązuje tu zasada jedności firmy – skoro oddział jest wyodrębnioną organizacyjnie i samodzielną jednostką, ale jedynie częścią działalności przedsiębiorcy, to nazwa oddziału i przedsiębiorcy głównego powinna być tożsama. Każdorazowa zmiana nazwy firmy przez przedsiębiorcę powoduje automatyczną zmianę nazwy oddziału. Oznacza to, że postanowienie sądu o wpisie nowej nazwy oddziału do rejestru przedsiębiorców KRS będzie miało charakter deklaratoryjny i nawet przed momentem wpisu oddział powinien posługiwać się aktualną nazwą przedsiębiorcy głównego. Zmiana firmy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nastąpi z momentem wpisu do KRS nowej nazwy.

Dlaczego nie warto zakładać spółki z o.o.?

Nazwy oddziału przedsiębiorcy oraz spółki zawierają obligatoryjne oznaczenia. W przypadku spółki będzie to dopisek „spółka z ograniczoną odpowiedzialnością” z możliwością stosowania w obrocie skrótów: „sp. z o.o.” lub „spółka z o.o.”. W przypadku oddziału przedsiębiorcy zagranicznego poza firmą spółki macierzystej należy podać jej formę prawną w tłumaczeniu na język polski z dodaniem wyrazów: „oddział w Polsce”. Przepisy prawa nie przewidują skrótów dla firmy oddziału.

Zakres działalności

Przedsiębiorca decydujący się na prowadzenie działalności w formie oddziału musi wziąć pod uwagę, iż działalność oddziału musi się mieścić w ramach przedmiotu działalności przedsiębiorcy, czyli jego zakres może jedynie być taki sam lub węższy.

W przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przedmiot działalności może być obrany dowolnie i nie musi się wiązać w żaden sposób z działalnością przedsiębiorcy zagranicznego. Ograniczenia będą dotyczyły jedynie działalności zastrzeżonych dla innych form prawnych, działalności zakazanej przepisami prawa oraz działalności regulowanej.

Podatki

Pod względem podatkowym oddział nie różni się od spółki. Oba te podmioty są zobowiązane płacić podatek dochodowy od osób prawnych (CIT) i od dochodów osiąganych na terytorium Polski. Zarówno spółka, jak i oddział są płatnikami VAT. Dla oddziału przedsiębiorcy zagranicznego prowadzona jest wprawdzie oddzielna rachunkowość w języku polskim, lecz oddział taki nie posiada własnego kapitału, a jego finanse są ujmowane w rocznym sprawozdaniu finansowym przedsiębiorcy zagranicznego. Przedsiębiorca zagraniczny ma pełną swobodę decydowania o kondycji finansowej oddziału, w tym również może zdecydować się na prowadzenie działalności oddziału przynoszącego rok po roku straty. Zasady prawa chroniące wierzycieli będą w takim przypadku odnosiły się do przedsiębiorcy zagranicznego.

Odpowiedzialność prezesa za długi spółki z o.o.

Jak wybrać odpowiednią formę działalności gospodarczej?

Dokonując wyboru, czy założyć oddział polskiego przedsiębiorstwa, czy nową spółkę zależną, należy zwrócić uwagę na możliwości, jakie daje spółka, a jakie oddział. Przeanalizowanie wszystkich plusów i minusów danej formy prawnej w kontekście prowadzonej działalności za granicą umożliwi wybór tej właściwej, najbardziej dopasowanej do planowanych celów biznesowych.

Autorzy: Mec. Paula Fijałkowska, Mec. Robert Nogacki. Kancelaria Prawna Skarbiec, specjalizująca się w przeciwdziałaniu bezprawiu urzędniczemu, w kontrolach podatkowych i celno-skarbowych oraz optymalizacji podatkowej

Ochrona wspólnika spółki z o.o.

Umowa spółki z o.o. to nie tylko element konieczny dla skutecznego zawiązania spółki z o.o. i uzyskania przez nią osobowości prawnej. Jest to  także akt kształtujący stosunki spółki oraz określający zasady jej funkcjonowania i pozycję poszczególnych wspólników. Do zmiany jej treści może dojść na każdym etapie działalności spółki. Może to wynikać z niedoskonałości czy niekompletności pierwotnych postanowień lub z konieczności zmiany założeń, na których opierała się umowa założycielska.

Niezbędne warunki do zmiany umowy spółki z o.o.

Art. 246 ust. 1 k.s.h. przewiduje, że dla skutecznej zmiany umowy spółki konieczne jest podjęcie uchwały przez wspólników, powziętej większością 2/3 głosów. Do dokonania zmiany przedmiotu działalności spółki niezbędna jest większość 3/4 głosów. Większości te oblicza się w stosunku do wspólników biorących udział przy podejmowaniu uchwał. Wola większości może spowodować więc skuteczną zmianę pierwotnej umowy bez zgody wspólników mniejszościowych oraz tych, którzy nie byli obecni przy uchwalaniu zmian. Ponadto uchwała zmieniająca umowę spółki powinna zostać zaprotokołowana notarialnie. Zmiany z niej wynikające stają się skuteczne wraz z chwilą wpisu do KRS.

Prawna ochrona wspólnika

Zmiany dokonywane w umowie założycielskiej w mniejszym bądź większym stopniu mogą dotyczyć także samych wspólników, w konsekwencji powodując poprawienie bądź pogorszenie ich pozycji w spółce. By zapobiec wprowadzaniu niekorzystnych dla danego wspólnika rozwiązań, art. 246 ust. 3 k.s.h. przewiduje ochronę jego osoby. Poniżej przedstawiamy zakres tej ochrony.

• Zwiększenie świadczeń na rzecz spółki

Zasadniczo zwiększenie świadczeń danego wspólnika skutkuje nałożeniem na niego dodatkowych obowiązków, mogących mieć postać zarówno działań jak i zaniechań. Działania wspólnika mogą mieć charakter bezpośredni, obejmując np. obsługę prawną spółki, jak również pośredni, skutkując np. wykonywaniem określonych prac na rzecz inwestora, z którym łączy spółkę umowa o roboty budowlane. Świadczenie może mieć także postać zaniechania i sprowadzać się w praktyce chociażby do powstrzymywania od prowadzenia określonych działań konkurencyjnych wobec spółki.

Co powinna zawierać umowa spółki z o.o.

W przypadku, gdy modyfikacja umowy spółki ma polegać na zwiększeniu świadczeń określonego wspólnika lub nałożeniu na niego nowych obowiązków, wówczas dla jej skuteczności wymagana jest także jego zgoda.

• Uszczuplenie praw udziałowych

Prawa udziałowe wspólnika nierozerwalnie związane są z posiadanym przez niego udziałem w spółce. Do tej kategorii zaliczyć należy prawo głosu i prawo do dywidendy, a także prawo do udziału w kwocie lub majątku pozostałym po likwidacji spółki. Ich uszczuplenie może polegać na odebraniu bądź umniejszeniu ich zakresu. Wspólnicy mogą regulować powyższe uprawnienia w rozmaity sposób, jednak dla  wprowadzenia zmian pogarszających pozycję konkretnego wspólnika konieczna jest jego zgoda. Ponadto, k.s.h. zakazuje całkowitego odebrania wspólnikowi prawa głosu. Dopuszcza jednak możliwość zmniejszenia liczby głosów przypadających danemu wspólnikowi lub odebranie przyznanych mu niegdyś przywilejów głosowych.

• Uszczuplenie praw przyznanych osobiście

Prawa przyznane osobiście to uprawnienia, które nie są związane z udziałem danego wspólnika, lecz z jego osobą. Zaliczymy do nich chociażby uprawnienie do bezpłatnego korzystania z pomieszczeń spółki lub bezpłatnego otrzymywania jej wyrobów, a także prawo samodzielnego powoływania członka zarządu. Uszczuplenie bądź odebranie wspólnikowi tych praw wymaga zawsze zgody wspólnika, którego  dotyczy zmiana.

W każdym z powyższych przypadków podjęcie uchwały bez uzyskania wymaganej zgody wspólnika może stanowić podstawę stwierdzenia nieważności takiej uchwały na mocy art. 252 k.s.h.