Walka z nierzetelnymi podatnikami i oszustwami podatkowymi stanowi jedno z najważniejszych wyzwań, jakie postawił przed sobą obecny rząd. Administracja państwowa dąży do kolejnych zmian legislacyjnych dotyczących podatku od towarów i usług (VAT). Wprowadzone w ostatnim okresie nowe regulacje mające na celu zwalczanie nadużyć gospodarczych VAT nie przynoszą zakładanych rezultatów. Czy kolejna proponowana przez rząd nowelizacja przepisów systemu podatkowego coś zmieni?
Podatek VAT pozwala na realizację obietnic wyborczych
Podatek VAT jest podatkiem najistotniejszym z punktu widzenia źródeł dochodów budżetu państwa, dlatego też podatnicy powinni spodziewać się następnych nowelizacji przepisów. Wielkość i stabilność wpływów z tytułu tego podatku ma duże znaczenie dla realizacji założonej polityki społecznej i gospodarczej państwa. To również kluczowy element służący zabezpieczeniu określonych wpływów finansowych dla Skarbu Państwa, które pomogą zrealizować obietnice wyborcze rządu, m.in. w postaci medialnego programu „Rodzina 500 plus”.
Wprowadzanie przez ustawodawcę kolejnych sposobów na zwalczanie zjawiska nadużyć podatkowych w podatku VAT nie może jednak obciążać w nadmiernym stopniu uczciwych podatników. Tymczasem zmiana wprowadzana przez ogłoszony projekt nowelizacji ustawy polegająca na wprowadzeniu modelu podzielonej płatności, choć może okazać się pożądana, na obecnym etapie jest źródłem zbyt wielu niejasności, które mogą mieć dla przedsiębiorców daleko idące konsekwencje.
Ustawodawca zakłada, że w ustawie o VAT dodany zostanie nowy rozdział zatytułowany „Mechanizm podzielonej płatności”, w którym znajdą się zaprojektowane art. 108a – art. 108e mające na celu uregulowanie modelu split payment w jednym miejscu ustawy.
Co zakłada tzw. model podzielonej płatności
Ministerstwo Finansów w celu podjęcia kolejnych prób zmniejszenia rozmiarów luki podatkowej w VAT chce skorzystać z zagranicznych doświadczeń i zaimplementować tzw. model podzielonej płatności (ang. split payment). Proponowane w projekcie z dnia 12 maja 2017 roku rozwiązanie w opinii Ministra Finansów i Rozwoju zakłada zapewnienie większej stabilności wpływów z tytułu podatku od towarów i usług oraz zapobieganie unikaniu płacenia podatku od towarów i usług.
Na czym polega istota tego rozwiązania i dlaczego spotkało się ono z takim uznaniem aparatu państwowego odpowiadającego za uszczelnienie podatku? Rozwiązanie to w praktyce zakłada, że kwota brutto rozdzielana jest na dwa samodzielne strumienie płatności. Płatność za nabyty towar lub usługę (odpowiadająca wartości netto) jest uiszczana przez nabywcę na rachunek bankowy dostawcy, natomiast pozostała wpłata odpowiadająca kwocie podatku od towarów i usług jest lokowana na specjalnym koncie dostawcy, tzw. „koncie VAT”. Dostawca ma więc bardzo ograniczone możliwości dysponowania środkami znajdującymi się na rachunku VAT, który będzie zakładany przez banki lub spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe dla każdego podatnika uiszczającego podatek od towarów i usług.
Dysponowanie zwrotem z podatku VAT
Ministerstwo Finansów jest przekonane, że dzięki temu mechanizmowi dostawca nie otrzyma całej kwoty brutto od nabywcy na swój rachunek bankowy. W konsekwencji podczas przeprowadzania transakcji gospodarczych mających na celu wyłudzanie podatku od towarów i usług, podmiotowi nie uda się zatrzymać dla własnych korzyści podatku VAT, należnego urzędowi skarbowemu. Tym samym model podzielonej płatności w opinii rządu uniemożliwi powstawanie nadużyć już na etapie realizacji transakcji pomiędzy podmiotami obrotu gospodarczego.
Należy jednak ocenić stanowczo, że proponowane rozwiązanie nie jest korzystne dla uczciwych przedsiębiorców. Jest tak z wielu względów. Projekt wdrożenia split payment w obecnym kształcie wpłynie negatywnie na płynność finansową firm i nie pozwoli przedsiębiorcom na tak swobodne jak do tej pory dysponowanie pieniędzmi znajdującymi się na specjalnie utworzonym koncie.
Przedsiębiorstwa będą kuszone zachętami rządu
Jak podkreśla Ministerstwo Finansów w uzasadnieniu do projektu wprowadzającego przedmiotowe zmiany, proponowane w nim rozwiązanie nie jest obligatoryjne dla każdego podatnika. O korzystaniu z nowego systemu podzielonej płatności będzie decydował nabywca, a nie sprzedawca towaru lub usługi. Aby nakłonić nabywców do współpracy, mogącej pomóc resortowi finansów zapewnić maksymalne wpływy z tytułu podatku od towarów i usług oraz zapobiec unikaniu płacenia podatku od towarów i usług przez firmy, ustawodawca postanowił przedstawić przedsiębiorstwom różnorakie zachęty.
Jak odzyskać nadpłacony VAT? Praktyczny poradnik
Czego dotyczą zachęty na gruncie nowelizowanych przepisów? Po pierwsze, nabywca stosujący model podzielonej płatności nie będzie narażony na sankcje VAT i nie będzie odpowiadał solidarnie ze sprzedawcą za niezapłacony podatek. Po drugie, nabywca jest kuszony możliwością uniknięcia podwyższonych odsetek za zwłokę w sytuacji wystąpienia u niego zaległości w podatku VAT, a zadeklarowany podatek naliczony będzie w 95% z faktur zapłaconych w systemie split payment. Co więcej, ustawodawca założył również przyśpieszony termin zwrotu nadwyżki podatku VAT, w przypadku gdy podatnik zawnioskuje w urzędzie skarbowym o przelew na osobiste „konto VAT”. Termin w takiej sytuacji będzie wynosił 25 dni.
„Zaakcentować należy, że skorzystanie z tej metody rozliczeń będzie oznaczało nie tylko promowane przez rząd zachęty i udogodnienia, ale także inne określone konsekwencje zarówno dla nabywcy, jak i dostawcy towarów lub usługodawcy – dodaje mecenas Robert Nogacki z Kancelarii Prawnej Skarbiec. – Z uwagi na profil naszych usług pomagamy klientom w sytuacjach, w których trudno byłoby od nich wymagać doświadczenia. Właśnie w takich przypadkach jesteśmy w stanie zaoferować przedsiębiorcom kompleksową pomoc, która wykracza poza tradycyjnie rozumiane doradztwo prawne i, w razie potrzeby, obejmuje przejęcie na siebie ciężaru zarządzania całą sytuacją” – zauważa mecenas Nogacki.
Niejasności jest zbyt wiele i muszą one zostać usunięte
Analiza przedstawionego przez Ministerstwo Finansów projektu zmian w zakresie ustawy o VAT prowadzi do konstatacji, iż przedsiębiorstwa decydujące się na rozliczanie transakcji w ramach split payment mogą utracić bieżącą płynność finansową. Związane jest to z obecnie funkcjonującym systemem, w którym firma wpłaca VAT do urzędu pod koniec następnego miesiąca od otrzymania zapłaty. Z kolei w przypadku zastosowania modelu podzielonej płatności przedsiębiorstwo pozbawione zostanie możliwości tymczasowego rozdysponowywania kwoty podatku, ponieważ otrzymywać będzie jedynie kwotę netto.
Ponad 2 mln małych firm zapłaci wyższe podatki. Ministerstwo Finansów wprowadza zmiany
Co więcej, w uzasadnieniu do rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw jako przykład dobrej praktyki w zakresie split payment została wskazana Republika Włoska. Tymczasem ustawodawca na gruncie projektowanej ustawy – inaczej niż ustawodawca włoski – nie unormował sytuacji, w której na „koncie VAT” powstanie nadwyżka, którą podatnik chciałby zapłacić zobowiązania inne niż podatkowe. Trudno określić na tym etapie, czy możliwość odzyskania takich środków byłaby łatwa, a przede wszystkim – czy byłaby możliwa.
Wydaje się więc, że posłużenie się przykładem Republiki Włoskiej w zakresie podzielonej płatności nie jest do końca zasadne – w państwie tym zwracano bowiem nadwyżkę podatku naliczonego nad należnym w długoterminowych obligacjach skarbowych. Dla wielu uczciwych przedsiębiorców z naszego kraju taki sposób rozliczeń mógłby mieć daleko idące konsekwencje, takie jak chociażby doprowadzenie do upadłości.
Kancelaria Prawna Skarbiec
Opracowała AN
