Kto może być zwolniony z podatku VAT?
Katalog podmiotów z mocy prawa zwolnionych z podatku od towarów i usług znajduje się w art. 113 Ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. z 2017 r., poz. 1221). Wyodrębniono go przy użyciu dwóch kryteriów: podmiotowego i przedmiotowego. Po pierwsze, zwolniona z VAT jest sprzedaż dokonywana przez podatników, u których jej wartość nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 200 000 zł (przy czym do wartości sprzedaży nie wlicza się kwoty podatku i innych kwot wymienionych w ustawie). Po drugie, niektóre, wskazane wprost w ustawie czynności podlegają zwolnieniu z podatku od towarów i usług. Wyżej wymienione rodzaje zwolnień z VAT mają charakter automatyczny, co oznacza, że podatnik, który chce skorzystać ze zwolnienia, nie musi tego nigdzie zgłaszać. Zgłosić musi jedynie ewentualną chęć rezygnacji ze zwolnienia.
Zalety zwolnienia z VAT
Sytuacja wskazanych podatników, którzy na mocy ustawy podlegają zwolnieniu z podatku od towarów i usług, jest zdecydowanie lepsza niż sytuacja podatników czynnych, jeżeli weźmie się pod uwagę obowiązek dopełnienia skomplikowanych formalności i prowadzenia dokumentacji. Przede wszystkim, podatnik zwolniony z podatku od towarów i usług nie ma obowiązku dokonywania zgłoszenia rejestracyjnego jako podatnik VAT. Nie oznacza to rzecz jasna, że nie może się zarejestrować – jeśli chce to zrobić, ustawa mu tego nie zabrania; będzie on po prostu zarejestrowany jako podatnik VAT zwolniony. Nie ma on też obowiązku składania comiesięcznych lub cokwartalnych deklaracji rozliczeniowych. Ponadto podatnik zwolniony nie musi wystawiać faktur (jednak może je wystawić na żądanie kupującego, wykazując, że sprzedaż jest zwolniona z podatku) ani prowadzić skomplikowanej ewidencji zakupu i sprzedaży VAT. Wystarczy, że będzie prowadził ewidencję sprzedaży za dany dzień.
Wady zwolnienia z VAT
Zwolnienie z VAT ma również pewne wady. Największą z nich jest ta, że podatnik zwolniony z podatku traci możliwość odliczenia VAT naliczonego, wynikającego z faktur wystawionych na nabywane przez niego towary i usługi. Po prostu taki podatnik nie wykonuje czynności opodatkowanych. Tymczasem zgodnie z ogólnymi zasadami wyrażonymi w polskim ustawodawstwie prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje w zakresie, w jakim te towary i usługi wykorzystywane są do wykonywania czynności opodatkowanych, i nie przysługuje ono podatnikom, którzy nie są zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni. Nie mają więc tego prawa ani podatnicy, którzy nie są zarejestrowani, ani podatnicy zwolnieni z VAT. Sytuację podatnika zwolnionego z podatku od towarów i usług można obrazowo przyrównać do sytuacji konsumenta, który nie może odliczyć podatku wliczonego w cenę nabywanych przez niego towarów lub usług.
Kontrola skarbowa a zwrot podatku VAT
W konsekwencji podatnik zwolniony z VAT z reguły coś traci – jakaś część podatku z poprzednich faz obrotu danym towarem lub daną usługą jest bowiem zawarta w cenie produktu, który podatnik zwolniony nabywa. Może on jednak uniknąć straty, jeżeli w pewnym zakresie uwzględni w cenie sprzedawanego przez siebie produktu podatek, którego nie może odliczyć. Między innymi od tego będzie zależeć opłacalność jego przedsięwzięcia. Nie bez znaczenia przy jej ocenie będą również koszty, które taki podatnik poniesie w związku z dalszą sprzedażą towaru lub usługi. Z zasady jedynie w przypadku, gdy wspomniane koszty nie będą wysokie, strata podatnika zwolnionego z VAT wynikająca z niemożności odliczenia podatku naliczonego będzie do przyjęcia.
Dlatego podatnicy uprawnieni do zwolnienia podmiotowego z podatku od towarów i usług powinni przede wszystkim wziąć pod uwagę krąg potencjalnych odbiorców ich towarów i usług. Jeżeli tymi odbiorcami będą głównie konsumenci albo inni podatnicy zwolnieni z VAT, dla dostawcy towarów i usług zwolnienie raczej będzie korzystne – tacy odbiorcy chętniej kupią towary i usługi po cenie niezawierającej podatku, a więc niższej w porównaniu z ceną obowiązującą u innych dostawców. Jeżeli zaś odbiorcami będą podatnicy czynni VAT, ewentualny podatek zawarty w cenie będzie dla nich neutralny i z uwagi na możliwość odliczenia korzystniejsza dla dostawcy towarów i usług okaże się prawdopodobnie sytuacja, w której będzie on podatnikiem czynnym VAT.
Dysponowanie zwrotem z podatku VAT
Poza tym za wadę ustawowej konstrukcji zwolnienia z VAT można również w pewnym zakresie uznać jej automatyczny charakter. To rozwiązanie może zadziałać na niekorzyść podatnika zwłaszcza wtedy, gdy nie ma on dostatecznego rozeznania w przepisach o podatku od towarów i usług i gdy podlega on zwolnieniu z VAT w przypadku sprzedaży towarów i usług, których wartość nie przekracza 200 000 zł. Jeżeli bowiem w pewnym momencie roku podatnik zwolniony przekroczy ustawowy próg kwotowy, będzie miał prawo do odliczenia podatku naliczonego jedynie od towarów i usług sprzedanych po chwili, w której wyczerpał limit.
Co wybrać?
Zalety zwolnienia z VAT mogą nie wynagrodzić nam strat z nim związanych. Zależy to jednak od wielu czynników, które wpływają na ocenę opłacalności omawianego zwolnienia, dlatego nie sposób przesądzać o tym jednoznacznie.
Autor: Kancelaria Prawna Skarbiec
Opracował MK
